Let the Music do The Talking 2 : Bruce Springsteen - John Henry

Introductie

Bruce Springsteen, een artiest wiens carrière consequent de landschappen van Amerikaanse identiteit, de strijd van de arbeidersklasse en historische resonantie heeft verkend, begon in 2006 aan een uniek project met We Shall Overcome: The Seeger Sessions. Dit album markeerde een keerpunt, aangezien het zijn eerste verzameling was die volledig bestond uit niet-origineel materiaal, specifiek interpretaties van folksongs die populair werden gemaakt door de legendarische activist en muzikant Pete Seeger.¹ Onder de nummers die door Springsteen en zijn ad-hoc Sessions Band nieuw leven werden ingeblazen, bevond zich "John Henry," een hoeksteen van de Amerikaanse folklore. Dit rapport duikt in Springsteens vertolking van "John Henry," onderzoekt de plaats ervan binnen het Seeger Sessions-project, de relatie tot de rijke geschiedenis en mythologie van de oorspronkelijke volkslegende, de specifieke details van de opname en interpretatie, het levendige bestaan ervan tijdens de daaropvolgende tournee, en de positie binnen de bredere traditie van Amerikaanse folkmuziek.

The Seeger Sessions: Context en Concept

Uitgebracht op 25 april 2006, ontstond We Shall Overcome: The Seeger Sessions uit Springsteens herontdekking van folktradities, aanvankelijk aangewakkerd door een verzoek om bij te dragen aan een Pete Seeger tribute-album in 1997.¹ Gevraagd om "We Shall Overcome" op te nemen, begon Springsteen, die voorheen niet diep bekend was met Seegers uitgebreide catalogus, de muziek te verkennen.¹ Een terloopse opmerking van zijn jonge dochter dat de muziek "als plezier klonk" gaf het project een verdere impuls.¹ Het album had tot doel de blijvende kracht van Amerikaanse folkmuziek te vieren en te promoten, waarbij de culturele betekenis en historische gewicht ervan werden erkend.¹

Het opnameproces was opmerkelijk informeel en spontaan. Springsteen verzamelde een groot ensemble van muzikanten, voornamelijk uit New Jersey en New York, van wie velen geen vaste medewerkers waren, naast E Street Band-violiste Soozie Tyrell en echtgenote Patti Scialfa.¹ Gedubd de Sessions Band, kwamen ze bijeen op Springsteens boerderij in Colts Neck, New Jersey, en namen live op tijdens drie eendaagse sessies (één in 1997, twee in 2005/2006) met minimale repetities en vaak nummers vastleggend in de eerste of tweede take.¹ Deze aanpak bevorderde een rauwe, energieke en gemeenschappelijke sfeer, door critici omschreven als "uitbundig, losbandig, ronduit vreugdevol".¹ Het album kreeg wijdverspreide lovende kritieken, geprezen om zijn vitaliteit en Springsteens vermogen om hedendaags leven in traditioneel materiaal te blazen, en won uiteindelijk de Grammy Award voor Best Traditional Folk Album in 2007.¹

De Legende van John Henry: Geschiedenis en Mythe

De ballade van "John Henry" is verweven in het weefsel van de Amerikaanse folklore en vertelt het verhaal van een Afro-Amerikaanse "steel-driving man" (staal-drijvende man).⁷ Staaldrijvers voerden de zware en gevaarlijke taak uit om een stalen boor (of beitel) in rots te slaan om gaten te maken voor explosieven, cruciaal werk bij de aanleg van spoorwegtunnels in het tijdperk na de Burgeroorlog.⁷ De legende culmineert in een dramatische wedstrijd waarin John Henry zijn menselijke kracht en uithoudingsvermogen opneemt tegen een nieuw geïntroduceerde, door stoom aangedreven rotsboor.⁷ In bijna alle versies wint John Henry de race, waarmee hij bewijst dat de mens superieur is aan de machine, maar sterft onmiddellijk daarna aan de immense fysieke inspanning, met de hamer nog in zijn hand.⁷

De historische nauwkeurigheid van de legende blijft een onderwerp van discussie onder geleerden.⁷ Hoewel mondelinge geschiedenissen verzameld in de jaren 1920 verslagen opleverden van individuen die beweerden John Henry gekend of gezien te hebben, spraken deze verhalen elkaar vaak tegen wat betreft de locatie, timing en specifieke details van de wedstrijd en zijn dood.⁷ De meeste verslagen beschrijven hem als Afro-Amerikaans, mogelijk een vrijgelaten slaaf die voor loon werkte of, volgens sommige onderzoeken, een dwangarbeider die door de staat werd verhuurd.⁷ Voorgestelde locaties voor de legendarische wedstrijd zijn onder meer de Big Bend Tunnel van de Chesapeake & Ohio (C&O) Railroad nabij Talcott, West Virginia (gebouwd 1870-1872) ⁷, de Lewis Tunnel in Virginia (voltooid 1873), ook aan de C&O-lijn en gebruikmakend van zowel gevangenisarbeid als stoomboren ⁷, of tunnels nabij Leeds, Alabama (circa 1882).⁷ Onderzoeker Scott Reynolds Nelson identificeerde gegevens van een John William Henry, een Afro-Amerikaanse gevangene die werd verhuurd om aan de C&O-spoorweg te werken, mogelijk bij de Lewis Tunnel, die niet stierf aan uitputting maar mogelijk aan silicose, een longziekte veroorzaakt door het inademen van rotsstof die veel voorkwam bij tunnelarbeiders.⁸

Deze historische ambiguïteit vermindert echter niet de culturele kracht van de legende; integendeel, het versterkt deze.¹⁶ Het ontbreken van een enkel, verifieerbaar historisch verhaal stelt het verhaal van John Henry in staat om specifieke tijd en plaats te overstijgen.¹⁶ De kernelementen ervan - bovenmenselijke kracht, de strijd tegen overweldigende kansen, de bevestiging van menselijke waardigheid en ultieme opoffering - resoneren door verschillende tijdperken en contexten heen.¹⁵ De legende wordt een krachtige metafoor die aanpasbaar is aan verschillende strijden: arbeid tegen automatisering, het individu tegen het systeem, gemarginaliseerde gemeenschappen tegen onderdrukking.⁸ Deze inherente flexibiliteit stelt artiesten zoals Springsteen in staat om de mythe aan te boren en de historische wortels ervan te verbinden met hedendaagse zorgen, waardoor het een eeuwig relevante volksvertelling wordt.¹⁸

Het lied bestaat in talrijke variaties, grofweg gecategoriseerd als verhalende ballades en werkliederen (of "hamerliederen").⁶ Ballades vertellen doorgaans het verhaal, vaak inclusief zijn voorgevoel van de dood als kind, de race, zijn dood, en soms de reactie van zijn vrouw, Polly Ann.⁶ Hamerliederen, vaak langzamer gezongen om het ritme van het werk te evenaren, bevatten vaak de regel "Deze oude hamer doodde John Henry / Maar hij zal mij niet doden".⁷ De Library of Congress bezit diverse opgenomen versies, die de evolutie ervan laten zien van werkgezang tot bluesballade.⁷

De legende draagt een diepgaand symbolisch gewicht. John Henry vertegenwoordigt de waardigheid van arbeid, fysieke kracht, menselijk uithoudingsvermogen en verzet tegen de ontmenselijkende krachten van industrialisatie.⁷ Zijn beroemde verklaring, "Een man is niets anders dan een man," dient als een krachtige bevestiging van menselijkheid tegenover technologische opmars en uitbuitende arbeidspraktijken.⁷ Bovendien draagt het verhaal een complexe dualiteit. Het viert John Henry's heroïsche prestatie en ontembare geest ⁹, maar zijn overwinning wordt onmiddellijk gevolgd door de dood, wat de brute, vaak fatale, kosten van dergelijke arbeid schril illustreert, vooral voor Afro-Amerikanen in het Reconstructie-Zuiden, inclusief degenen die gevangen zaten in het dwangarbeidersysteem.⁸ Sommige interpretaties lezen het lied expliciet als een kritiek op het opofferen van mensenlevens voor industriële vooruitgang.¹⁵ Deze mix van trots en tragedie, viering en kritiek, maakt "John Henry" tot een diep resonerende en veelzijdige Amerikaanse mythe.

Springsteens Hamer: Opname en Interpretatie van "John Henry"

Bruce Springsteens versie van "John Henry" werd opgenomen tijdens de tweede van de drie primaire opnamesessies voor het Seeger Sessions-project. Deze sessie vond plaats op 19 maart 2005, in Springsteens thuisstudio in Colts Neck, New Jersey.² Het was een productieve dag, die negen nummers opleverde, waarvan er acht, inclusief "John Henry," werden geselecteerd voor de initiële albumrelease.⁶

Het resulterende nummer wordt gekenmerkt door zijn hoge energie en stuwende ritme, een schril contrast met het langzamere, meer bedachtzame tempo dat vaak wordt geassocieerd met traditionele "hamerlied"-versies.⁶ Recensies en beschrijvingen benadrukken de opgewekte, "uitbundige," "bonkende," en zelfs "knallende" kwaliteit ervan.²³ Deze energie wordt gevoed door het grote Sessions Band-ensemble, met een basis van akoestische gitaren, prominente banjo en accordeon, Soozie Tyrells dynamische viool (haar solo wordt zelfs door Springsteen midden in het nummer geroepen), en een levendige blazerssectie inclusief een tuba, wat bijdraagt aan wat sommige critici een "big-band New Orleans hippy-hoedown"-geluid noemden.⁵

Springsteens vocale prestatie evenaart de instrumentale intensiteit. Zijn voordracht wordt vaak omschreven als een "schorre veldroep" ²⁷, vol energie en overtuiging. Hoewel één criticus kritiek had op een vermeend "landelijk accent" en histrionics ¹, sluit de algehele indruk aan bij het spontane, live-in-de-kamer gevoel van de sessies, compleet met hoorbare aanwijzingen die naar de band worden geroepen ("Soozie!").⁴

Tekstueel blijft Springsteens vertolking grotendeels trouw aan de gebruikelijke verhaallijn van de balladtraditie.⁶ Zijn versie bevat belangrijke coupletten die in veel traditionele vertellingen voorkomen ²⁸:

• De openingsvoorspelling: "Well, John Henry was a little baby / Sittin' on his daddy's knee / He pick up a hammer and a little piece of steel / And, 'God, hammer's gonna be the death of me, Lord, Lord / Hammer's gonna be the death of me'."
• De komst van de machine: "Now the captain he said to John Henry / 'I'm gonna bring that steam drill 'round'."
• John Henry's uitdagende verklaring: "'Lord, man ain't nothin' but a man / Before I let that steam drill beat me down / I'm gonna die with a hammer in my hand, Lord, Lord / Die with a hammer in my hand'."
• De wedstrijd zelf: "John Henry driving on the right side / That steam drill driving on the left."
• De interactie met zijn partner: "John Henry said to his shaker / 'Shaker, why don't you sing? / 'Cause I'm swigin' thirty pounds from my hips on down / Yeah, listen to my cold steel ring, Lord, Lord'."
• Zijn dood: "Now John Henry, he hammered in the mountains / His hammer was striking fire / But he worked so hard, he broke his heart / John Henry laid his hammer and died, Lord, Lord."
• De voortzetting via Polly Ann: "Well, now John Henry, he had him a woman / Her name was Polly Ann / She walked down to those tracks, picked up John Henry's hammer / Polly drove steel like a man, Lord, Lord."
• De blijvende erfenis: "Well every, every Monday morning / When the bluebird he begin to sing / You can hear John Henry from a mile or more / You can hear John Henry's hammer ring, Lord, Lord."

Hoewel de tekst het tragische verhaal vertelt, versterken Springsteens muzikale keuzes de energie en het verzet die inherent zijn aan de legende. Het arrangement, met zijn stuwende beat en feestelijke sfeer, verschuift de nadruk van pure somberheid naar de vitaliteit van de strijd en de gemeenschapszin rond John Henry.²⁴ Dit sluit aan bij de algehele vreugdevolle en levensbevestigende stemming die het Seeger Sessions-album doordringt.¹ Het transformeert de ballade, niet door de woorden te veranderen, maar door de uitvoering te doordrenken met een geest van veerkracht die resoneert met Springsteens eigen artistieke neigingen. De focus wordt minder een klaagzang voor een gevallen held en meer een hymne aan de onverwoestbare menselijke geest tegen overweldigende kansen.

Springsteens bewuste opname van het Polly Ann-couplet is bijzonder opmerkelijk.²⁸ Hoewel de legende voornamelijk draait om de mannelijke protagonist, introduceert dit couplet een cruciaal element van continuïteit en gemeenschapsveerkracht.¹² Polly Ann die de hamer oppakt, betekent dat het werk, de strijd en de kracht voortduren na het individu. Het verbreedt subtiel de narratieve reikwijdte, waarbij de nadruk wordt gelegd op collectieve ervaring en uithoudingsvermogen, thema's die vaak worden verkend in Springsteens eigen songwriting en centraal staan in de folktraditie zelf. De latere focus van artiesten als Amythyst Kiah specifiek op Polly Ann onderstreept het rijke interpretatieve potentieel dat in dit deel van de legende besloten ligt.¹⁵

"Listen to My Cold Steel Ring": John Henry tijdens de Seeger Sessions Tour

Na de release van het album nam Springsteen de Sessions Band in 2006 mee op tournee, waarbij de levendige energie van het album werd overgebracht naar live publiek in Noord-Amerika en Europa.³⁴ "John Henry" vestigde zich snel als een hoeksteen van deze optredens, vaak dienend als de showopener of zeer vroeg in de setlist verschijnend.²⁵ De explosieve energie en het krachtige verhaal bleken zeer effectief om onmiddellijk de aandacht van het publiek te trekken en de toon te zetten voor de "geheel nieuwe avond van gospel, folk en blues" van die avond.²⁵ Springsteen zelf zou de opbouwende intro van het nummer hebben gebruikt om menigten aan te sporen op te staan.²⁶

De tournee kende verschillende opmerkelijke optredens waarbij "John Henry" de aftrap gaf of een prominente rol speelde:

• New Orleans Jazz & Heritage Festival (30 april 2006): Dit vroege, spraakmakende festivaloptreden was significant, omdat het plaatsvond in een stad die nog steeds worstelde met de nasleep van orkaan Katrina. Het uitvoeren van "John Henry" hier verbond de thema's van het lied over arbeid, veerkracht en strijd tegen overweldigende krachten krachtig met de directe context van het herstel van New Orleans.³⁴ Videodocumentatie van dit optreden bestaat.³⁹
• Europese etappe (mei 2006): Het nummer was een vaste waarde toen de tournee door Europa trok, inclusief gefilmde optredens in Londen (in St. Luke's) en Amsterdam ²⁶, goed ontvangen shows in Dublin ³⁶, en een concert in Milaan dat door veel fans werd beschouwd als een hoogtepunt van de eerste etappe van de tournee.³⁴
• Noord-Amerikaanse amfitheaters (mei-juni 2006): "John Henry" bleef zijn rol spelen in het energie geven aan menigten op buitenlocaties in de VS, inclusief stops in Mansfield, MA, en Bristow, VA.²⁶
• Rome (10 oktober 2006): Later in de tournee werd het optreden in Rome opgemerkt vanwege de enthousiaste reactie van het publiek op "John Henry" en de krachtige uitvoering van de band. Deze show werd vervolgens uitgebracht als onderdeel van Springsteens officiële Live Archive-serie.³⁷

Live uitvoeringen bevatten consequent de volledige, formidabele kracht van de doorgaans 18-koppige Sessions Band, wat een "enorm geluid" creëerde met stuwende akoestische ritmes, prominente solo's van viool, banjo en blazers, en vaak meerdere valse eindes bevatte om het drama te verhogen.³⁴ De optredens vingen de spontane, feestelijke energie van de studio-opnames, maar versterkten deze voor een live setting.

Vreemd genoeg werd "John Henry", ondanks zijn status als tournee-stapel en zijn bevestigde uitvoering tijdens de Dublin-shows die werden opgenomen voor de officiële live-release ³⁶, weggelaten uit de definitieve tracklist van de Bruce Springsteen with The Sessions Band: Live in Dublin CD en DVD.⁴⁴ Het nummer verschijnt wel op fanopnames van die avonden ³⁵, wat de afwezigheid ervan op het officiële document raadselachtig maakt. Hoewel de redenen speculatief blijven - misschien een wens voor tracklistvariatie ten opzichte van het studioalbum, mogelijke opnameproblemen, of specifieke curatoriële keuzes voor de flow van het live-album - benadrukt de weglating ervan het onderscheid tussen de rauwe ervaring van de tournee en de gepolijste representatie ervan op een officiële release.

Ongeacht de afwezigheid op Live in Dublin, diende de live uitvoering van "John Henry" als een krachtige belichaming van het hele ethos van de Seeger Sessions-tournee. Het vatte perfect de doelen van het project samen: het nemen van een gerespecteerde folkklassieker ¹¹, het tonen van het virtuoze muzikaal vakmanschap van het grote ensemble ³⁴, het bevorderen van een gevoel van gemeenschappelijke energie en deelname met het publiek ²⁶, en dit alles filteren door Springsteens unieke vorm van showmanschap.²⁶ Het nummer, in zijn live iteratie, was meer dan alleen een nummer; het was een intentieverklaring, die aantoonde hoe historische verhalen onmiddellijk, relevant en opwindend konden worden gemaakt voor een hedendaags publiek.

Springsteens "John Henry" Plaatsen: Traditie en Transformatie

Springsteens benadering van "John Henry" illustreert zijn betrokkenheid bij het folkproces - het respecteren van de traditie terwijl hij deze aanpast door zijn eigen artistieke lens.¹⁸ Tekstueel toont zijn versie grote trouw aan de gevestigde verhalende balladevorm, waarbij de meeste belangrijke coupletten en plotpunten die in talrijke traditionele vertolkingen worden gevonden, zijn opgenomen.⁶

Tabel: Vergelijking Lyrische Thema's - Traditioneel vs. Springsteen

In tegenstelling tot sommige andere nummers op het Seeger Sessions-project, zoals zijn bewerking van Blind Alfred Reeds "How Can a Poor Man Stand Such Times and Live?" waar hij volledig nieuwe coupletten schreef over orkaan Katrina ¹⁸, laat Springsteen het traditionele "John Henry"-verhaal voor zichzelf spreken. Zijn primaire interpretatieve daad ligt niet in tekstuele aanpassing, maar in het muzikale arrangement en de uitvoeringsstijl.¹⁸ De transformatie vindt plaats door geluid: de grote, luidruchtige band, de fusie van folk-, rock-, blues- en New Orleans jazz-elementen, en de pure, stuwende energie van de vertolking.⁴ Hij neemt een lied dat vaak wordt uitgevoerd in spaarzamere folk- of blues-settings - zoals de krachtige interpretaties van Lead Belly ²⁰ of de country-getinte versies van artiesten als Johnny Cash ⁴⁹ - en herinterpreteert het binnen het energieke, gemeenschappelijke klanklandschap van de Sessions Band.

Deze aanpak weerspiegelt Pete Seegers eigen filosofie van het aanpassen en hercontextualiseren van traditionele liederen om nieuwe doelgroepen en hedendaagse kwesties aan te spreken.¹⁸ Springsteen fungeert als een doorgeefluik, waarbij hij zijn gevestigde platform en kenmerkende muzikale gevoeligheid gebruikt om dit baanbrekende Amerikaanse folklied te introduceren of opnieuw te introduceren bij een breed publiek, met name degenen die meer vertrouwd zijn met rockmuziek.¹⁸ Zijn bijdrage gaat minder over het herschrijven van de legende en meer over het verzekeren dat de "koude stalen ring" ervan resoneert met de kracht en directheid die vereist zijn in een moderne rockcontext, waarbij de kloof tussen historische folktradities en zijn eigen muzikale wereld wordt overbrugd.¹⁸

Conclusie: Meer Dan Alleen een Man - De Blijvende Resonantie

Bruce Springsteens vertolking van "John Henry" staat als een vitaal onderdeel van het We Shall Overcome: The Seeger Sessions-project, perfect de geest ervan belichamend van uitbundige betrokkenheid bij de diepe bron van Amerikaanse folkmuziek. Door deze specifieke ballade te selecteren, boorde Springsteen een krachtige mythe aan die tijdloze thema's behandelt van arbeid, menselijke waardigheid, de strijd tegen ontmenselijkende krachten, en veerkracht tegenover overweldigende kansen - thema's die weerklinken in zijn eigen uitgebreide catalogus die de Amerikaanse ervaring verkent.¹⁹

Hoewel tekstueel trouw blijvend aan het kernverhaal, ontvouwt Springsteens interpretatie zich voornamelijk door de sonische kracht en gemeenschappelijke energie van de Sessions Band. Het arrangement transformeert het lied van een potentieel sombere ballade of ritmisch werklied naar een energieke hymne, die de vitaliteit van de menselijke geest viert, zelfs te midden van tragedie. De opname van het Polly Ann-couplet onderstreept verder de thema's van continuïteit en collectieve kracht.

Het Seeger Sessions-album en de tournee markeerden een significante, zij het tijdelijke, omweg in Springsteens carrière, waarbij zijn veelzijdigheid en diep respect voor muzikale wortels werden getoond.¹ Het project revitaliseerde de interesse in deze klassieke folksongs voor een nieuwe generatie en toonde Springsteens vermogen om zowel als performer als gepassioneerd curator van de Amerikaanse muziekgeschiedenis te fungeren.¹⁸ De invloed van deze periode, met name de uitgebreide instrumentatie en folkarrangementen, heeft aantoonbaar aspecten van zijn latere werk beïnvloed.³⁷

Uiteindelijk dient Springsteens "John Henry" als een krachtig bewijs van de blijvende aard van volkslegendes en het folkproces zelf. Het toont aan hoe deze eeuwenoude verhalen, doorgegeven door generaties en opnieuw geïnterpreteerd door artiesten als Seeger en Springsteen, nog steeds diepgaand spreken over de fundamentele strijden en triomfen van de menselijke conditie.⁷ Door zijn stem en unieke muzikale energie aan het verhaal te lenen, zorgt Springsteen ervoor dat de legende van de steel-driving man - een figuur die veel meer vertegenwoordigt dan alleen zichzelf - blijft resoneren, en dat het geluid van zijn hamer blijft klinken voor hedendaagse oren.